اخبار و مقالات گروه حقوقی دارتوت

تعریف خیانت در امانت در قانون مجازات اسلامی ایران

با تصویب قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۷۵ماده ۶۷۴ به جرم عام خیانت در امانت و ماده ۶۷۳ به سوء استفاده از سفید مهر و ماده ۵۹۶ به جرم سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص تشخیص داده شده.آنچه که این قانون در تعریف خیانت در امانت دانسته در ماده ۶۷۴ قانون تعزیرات بدین شکل عنوان شده: (هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته چک و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کاری با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیا مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد،شخصی که آن اشیا نزد اوست به ضرر مالکین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.)

قانونگذار درماده ۶۷۴ برای جلوگیری از فرار خائنین از مسئولیت به بهانه اینکه اساساً عقدی بین آنها و مالک یا مال منعقد نشده و یا اینکه آن عقد باطل بوده است خود را از محدوده عقد و سپرده شدن مال برای هر کاری با اجرت یا بی اجرت را مبنای تحق در امانت دانسته است.

بنابراین باربر یا راننده تاکسی که در مقابل اخذ اجرت مال دیگری را حمل می‌کند برای کمک به دوست خود و بدون اخذ هیچ اجرتی مال او را در اختیار می‌گیرد ممکن است با وجود سایر شرایط ارتکاب جرم خیانت در امانت محکوم شوند.

همچنین به کار رفتن عبارت هر کاری با اجرت یا بی اجرت در متن قانونی می‌تواند قرینی باشد بر اینکه عقود دیگری غیر از ۴عقد عنوان شده در ماده قبیل عاریه نیز می‌توانند مبنای تحقق جرم خیانت در امانت قرار گیرند. بنابراین هرگاه در عقد عاریه مستعیر (عاریه گیرنده) عاریه را تلف نماید تحقق جرم خیانت در امانت بعید به نظر نمی‌رسد. به عبارت دیگر حتی اگر چهار عقد مذکور در ماده قانون را انحصاری بدانیم باز می‌توانیم مواردی مثل آنچه که فوق ذکر شد را با استناد به اینکه در این گونه موارد مال برای کار با اجرت یا بی اجرت در اختیار دیگری قرار داده شده و بنابر استرداد یا به مصرف معین رساندن آن بوده مشمول احکام راجع به خیانت در امانت بدانیم .

مقایسه جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت

با توجه به در نظر گرفتن دو جرم خیانت در امانت و کلاهبرداری می توان گفت ویژگی مشترک بین این دو جرم آن است که هر دو در مورد قربانی از روی اراده و اختیار به میل خود مالش را در اختیار مجرم قرار می‌دهد، برخلاف سرقت موضوع ربودن مال با استفاده از غفلت یا غیبت مالک آن مطرح نیست.

علی رغم این وجه اشتراک دو تفاوت نیز بین این دو جرم وجود دارد:

۱.اولین تفاوت بین این دو جرم آن است که  کلاهبرداری برخلاف خیانت در امانت مشتمل بر اغفال و فریب قربانی است یعنی کلاهبردار با صحنه سازی و انجام مانورهای متقلبانه را فریب می‌دهد و بدین وسیله رضایت وی را نسبت به کلاهبردار جلب می‌کند.در صورت فقدان این شرط اساسی جرم کلاهبرداری به وقوع نخواهد پیوست با آن که در خیانت در امانت قربانی بدون اینکه مانور یا صحنه سازی متقابانه‌ای از سوی مجرم انجام شده باشد به میل خودش اختیار مجرم قرار می‌دهد. بنابراین در حالی که جرم کلاهبرداری به محض اخذ مال از سوی کلاهبردار ارتکاب می‌یابد در خیانت در امانت معمولا اعمالی که مجرم پس از اخذ مال بر روی آن انجام می‌دهد موجب تحقق جرم می‌گردد.

۲.تفاوت دوم که بین دو جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت وجود دارد به عنصر نتیجه مربوط می‌شود در واقع انتفاع مجرم یا شخص مورد نظر وی شرط تحقق کلاهبرداری است به طوری که اگر کسی به قصد انتقام جویی از دیگری با صحنه سازی باعث شود که وی مال خود را ارزان در بازار به فروش رسانیده و از این راه متضرر شود وی را نمی‌توان کلاهبردار دانست زیرا خود او نسبت به خرید آن مال اقدامی نکرده و در نتیجه انتفاعی برای او حاصل نشده است. در جرم خیانت در امانت چنین شرطی ضروری نیست بنابراین امینی که مال مورد امانت را عمداً تلف می‌کند مرتکب مرتکب جرم خیانت در امانت می‌شود  هر چند خود انتفاعی از این کار نمی‌برد.

مجازات جرم خیانت در امانت

مجازات‌ اصلی : مجازات اصلی جرم خیانت در امانت به موجب قانون تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵در ماده ۶۷۴ شش ماه تا سه سال حبس تعیین شده است.تعیین مجازات حبس برای خائن در امانت با موازین فقهی نیز سازگار می‌باشد.
مجازات‌های تبعی و تکمیلی : با توجه به اینکه جرم خیانت در امانت نیز مثل کلاهبرداری یک جرم قابل تعزیر محسوب می‌شود و همچنین با نگاه به اینکه مجازات‌های تکمیلی طبق ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ در مورد محکومیت ها به مجازات‌های تعزیری از درجه ۶ تا درجه یک و مجازات‌های طبعی طبق ماده ۲۵ قانون مذکور برای حبس‌ها از درجه یک تا درجه ۵ پیش‌بینی شده است مجازات خیانت در امانت هم در این محدوده قرار می‌گیرد.

منبع: گروه حقوقی دارتوت